تنگی مجرای ادرار

تنگی مجرای ادرار (Urethral Stricture) در اغلب اوقات بیماری آقایان است. تنگی مجرای ادرار در هر قسمتی از نوک مجرا تا مثانه ممکن است.

علائم تنگی مجرای ادرار

علامت تنگی مجرا متنوع است. شایع ترین علائم

• قطره قطره آمدن ادرار – فرد ممکن است با کاهش فشار ادراری و قطره ای ادرار کردن به متخصص اورولوژی مراجعه نماید.
• وجود خون در ادرار – گاهی فرد از وجود خون در ادرار شکایت دارد.
• وجود خون در منی – گاهی در هنگام خروج منی بدلیل پارگی خفیف محل تنگی منی با خون خارج میشود.
• سوزش ادرار – سوزش مداوم و خفیف ادرار هم میتواند علامت غالب بیمار در مراجعه به پزشک باشد.

تنگی مجرای ادرار

تنگی نوک مجرای ادرار

تنگی نوک مجرا معمولا در معاینه مجرا توسط اورولوژیست خوب و مجرب کشف میشود. اغلب تنگی نوک مجرای ادرار در کودکان ختنه شده دیده میشود و اعتقاد ما اورولوژیست ها این است که عارضه ختنه نوزادی است. علامت آن پرش بیش از حد ادرار کودک و سوزش در زمان دفع ادرار میباشد. گاهی والدین به اورولوژیست این شرح حال را میدهند که یک قطره خون در پایان ادرار روی لباس کودک میچکد. کودک گاهی بدلیل این سوزش از ادرار کردن فراری است و سعی میکند تا حد امکان ادرار خود را نگه دارد. یکی دیگر از علائم تنگی مجرای ادرار در کودکان دست ردن و گرفتن بیش از حد آلت تناسلی توسط کودک است.

تنگی مجرای ادرار در کودکان

تنگی مجرای ادرار در کودکان بیماری شایعی محسوب نمی شود. البته ابتدا باید تنگی مجرا تعریف شود . اگر منظور از تنگی مجرا قسمت بعد از نوک پیشابراه باشد به عنوان بیماری شایعی محسوب نمی شود. اما تنگی نوک مجرای ادرار در کودکان بسیار شایع است و بسیار زیاد دیده می شود.

علت تنگی مجرای ادرار در کودکان

مهم ترین مساله که علت تنگی مجرای ادرار در کودکان در کشور بسیار شایع است، انجام ختنه در نوزادی است خصوصا روش های غیراستاندارد و عدم پیگیری مناسب در روزهای اول بعد از ختنه و عدم اموزش والدین منجر به تنگی های شدید نوک مجرا در کودکان می شود. تنگی مجرا در کودکان در قسمت های مختلف غیر از نوک مجرا ممکن است به صورت مادرزادی و یا به دنبال ضربات و آسیب ها و عفونت ها در نواحی مختلف مجرا چه در  مجرای آلت چه در مجرای بولبار و مجرای پروستاتیک که هنوز در کودکان این قسمت رشد نیافته است رخ دهد.

یکی از علل شناخته شده تنگی مجرا در کودکان بیماری به نام پی یو وی  (posterior urethral valve) است، دریچه پیشابراهی خلفی، این بیماری تنگی مجرای بسیار شدیدی است که مثانه و کلیه های جنین را از همان دوران جنینی تحت فشار قرار می دهد. معمولا در همان دوران جنینی در سونوگرافی های غربالگری تشخیص داده می شود و والدین باید به اورولوژیست مراجعه کنند. معمولا تا زمان تولد اکثر اوقات درمان فقط درمان انتظاری است و خیلی داخل رحم اقدام موثری نمی توان انجام داد. اما بلافاصله بعد از تولد نوزاد پسر با پی یو وی، تاکید می شود این بیماری مختص نوزاد پسر است و بحث تنگی مجرا در دختران بسیار بسیار نادر است، باید در اسرع وقت تخلیه مثانه از روی شکم به وسیله سیستوستومی انجام شود و در اولین فرصتی که امکان بیهوشی و انجام جراحی نوزاد وجود دارد به وسیله لیزر آن دریچه تخریب شود تا ادرار کردن نوزاد حالت طبیعی پیدا کند. در نتیجه اگر در زمان حاملگی در سونوگرافی های غربالگری گزارشی از اتساع کلیه و مثانه در جنین گزارش شود توصیه می شود که حتما پس از تولد به اورولوژیست مراجعه شود و آمادگی و نوبت دهی لازم برای ویزیت و جراحی آن انجام شود.

با همه این اقداماتی که انجام می شود حدود 50 درصد بیماران پی یو وی در جوانی و میانسالی دچار نارسایی کلیه و دیالیز می شوند و نیازمند پیوند کلیه خواهند شد. چون تنگی مجرا در این بیماران بسیار شدید و آسیب زننده است و مختل کننده عملکرد کلیه ها می باشد و نیازمند اقدام فوری می باشد.

اما شایعترین بحث در تنگی مجرای ادرار کودکان بحث تنگی نوک مجرا یا تنگی مه آ توس می باشد. تنگی مه آ در پسر بچه ها زیاد دیده می شود. در بچه هایی مثل کشور ما که ختنه به صورت روتین انجام می گیرد، شاید حدود ده درصد بچه ها این تنگی مه آ را داشته باشند.

مهمترین علائم تنگی نوک مجرای ادرار در کودکان ( تنگی مه آ)

• جهش بسیار زیاد ادرار
• انحراف ادرار به سمت چپ و راست
• ادرار دو شاخه
• پرش ادرار به سمت صورت کودک
• چکیدن یه قطره خون در پایان ادرار
• درد در پایان ادرار
• سوزش ادرار
• شب ادراری
• افزایش ضخامت مثانه

علائم به شکل جهش بسیار زیاد ادرار حین ادرار کردن، انحراف ادرار به سمت چپ و راست، ادرار دوشاخه و پرش ادرار به سمت صورت بچه زمانی که ادرار زیادی دارد می باشد. چکیدن یک قطره خون در پایان ادرار یک علامت کاملا تیپیک برای تنگی مجرای کودکان است.

کودک در پایان ادرار هم درد دلرد و هم یک قطره خون روی لباسش دیده می شود و ممکن است گاهی تکرار شود و گاهی هم تکرار نمی شود. اکثر کودکانی که تنگی مجرا دارند سوزش ادرار هم دارند و به نوعی با این سوزش کنار آمده و به آن عادت می کنند و فکر می کنند ادرار کردن طبیعی به همین شکل است. در نتیجه به متخصص اورولوژی مراجعه نخواهد کرد. و یا توسط والدین دیر تشخیص داده می شود و دیر مراجعه می کنند.

از علائم دیگر تنگی مجرا در کودکان شب ادراری است. موارد زیادی از شب ادراری در کودکان به علت تنگی مجرا می باشد که پس از رفع تنگی مه آ بدون هیچ دارویی کاملا شب ادراری بهبود می یابد. در نتیجه هر گونه اختلال در ادرار کردن کودک از جمله زمانی که آموزش توالت رفتن به کودک انجام شده است اما ادرار کودک در کاسه توالت نمی ریزد نشانه تنگی مجراست که باید جدی گرفته شود. اما در بررسی های آزمایشگاهی مقدار کمی خون در ادرار دیده می شود و یا ممکن است در اکثر اوقات آزمایش ادرار بدون مشکل و سالم باشد.

در سونوگرافی این کودکان خیلی اوقات سونوگرافی نرمال گزارش می شود. ولی در مواردی که تنگی نوک مجرا شدید است افزایش ضخامت مثانه در سونوگرافی گزارش می شود. همچنین ممکن است در سونوگرافی ادرار باقیمانده داشته باشند یعنی مثانه کودک به طور کامل تخلیه نمی شود.

ورم کلیه به ندرت در این بیماری دیده می شود. بنابراین راه تشخیص تنگی مه آ معاینه توسط متخصص اورولوژی حاذق می باشد. تشخیص معمولا بالینی است و انجام آزمایش و سونوگرافی تایید عدم وجود بیماری های همراه آن می باشد.

درمان تنگی مجرای ادرار در کودکان

درمان تنگی نوک مجرای ادرار در کودکان این است که کودک باید با بی حسی موضعی در سنینی که کودک قابل کنترل است ،یعنی بالای پنج سالگی یا زیر یکسال، نوک مجرا بی حس می شود و به وسیله جراحی کوچکی که شاید حدود ده دقیقه زمان خواهد برد نوک مجرا برای همیشه باز می شود.

نکته درمانی مهمی که در این کودکان وجود دارد این است که در قدیم متخصصین اورولوژی توصیه به انجام دیلاتاسیون یا فراخ سازی مجرا به وسیله دماسنج های طبی و یا میله های ظریف می کردند. این روش امروزه منسوخ شده است و به هیچ عنوان توصیه نمی شود. زیرا در موارد شدید تنگی به دنبال اولین دیلاتاسیون مجرا ملتهب و ادرار کودک قطع خواهد شد. کودک ناگهان ممکن است یک شبانه روز ادرار نکند و اورژانسی باید به درمانگاه مراجعه کند و ممکن است نیاز به سونداژ پیدا کند و درمان کودک پیچیده خواهد شد.

گاهی بدلیل افزایش ضخامت جدار مثانه این کودکان با شب ادراری به پزشک مراجعه میکنند و با جراحی، تنگی و شب ادراری هم خوب میشود. درمان آن یک جراحی بسیار کوچک سرپایی که قابل انجام در مطب میباشد و توسط اورولوژیست است.

عمل تنگی مجرای ادرار در کودکان

توصیه اکید بر این است که برای کودک جهت درمان تنگی نوک مجرا حتما یک جراحی کوچک در نوک مجرا انجام گردد و مه آتوپلاستی صورت بگیرد تا برای همیشه از این مشکل رهایی یابد. در سنین غیر از زیر یکسال و بالای پنج سالگی یعنی 5-1 سالگی طبق صلاحدید متخصص اورولوژی کودک به اتاق عمل منتقل می شود تا تحت یک بیهوشی مختصر و کوتاه این عمل انجام گیرد و کمترین آسیب چه به لحاظ روحی و چه جسمی به کودک برسد.

در پایان باید تاکید شود که برای جلوگیری تنگی مجرا بهتر است ختنه نوزاد توسط متخصص اورولوژی که آگاه به آناتومی آن ناحیه و آگاه به مسائل درمانی و جراحی آن می باشند انجام شود. ختنه های غیراستانداردی که توسط غیر از اورولوژیست ها انجام می شود و گاها حتی توسط افراد غیرپزشک انجام می شود منجر به این عوارض و این تنگی ها در کودکان خواهد شد.

مراقبت بعد از عمل تنگی مجرای ادرار در کودکان

نکته آخر این است که حتما در روزهای اول بعد از عمل ختنه نوک مجرای کودک با پماد تتراسایکلین به کرات چرب شود، این چرب شدن باعث می شود که ادرار اسیدی کودک، نوک مجرایش را که از زیر چربی پره پوست وارد شده و بعد از ختنه خشک شده است را چرب نگه دارد و چسبندگی ایجاد نشود وکودک در آینده نیاز به جراحی نوک مجرا پیدا نکند. در بچه های شیرخوار که ختنه می شوند در روزهای ابتدایی بیشتر شیر داده شود و یک تا دو روز نوزاد پوشک نشود تا از چسبندگی و تنگی مجرا جلوگیری شود و کودک در آینده نیاز به جراحی و عمل تنگی مجرای ادرار نخواهد داشت.

توضیح تصویر : تنگی نوک مجرای ادرار

علائم تنگی مجرای میانی

تنگی در مجرای میانی گاهی بر اثر عفونتها و گاهی ترومای سونداژ یا شکستگی لگن ایجاد میشود و معمولا با کاهش قدرت ادرار و تکرر ادرار و احساس ادرار باقیمانده خود را نشان میدهد. عفونتهای مکرر خصوصا عفونتهای مقاربتی مکرر میتوانند باعث تنگی مجرای ادرار شوند.

گاهی بیمار اخیرا یک جراحی دیگر شده است و بنا به دلایلی سونداژ شده است و آسیب مجرا حین سوندگذاری باعث یک تنگی در مجرای ادراری شده است. همچنین در بیماران تصادفی یا سقوط از ارتفاع که لگن شکسته است به دلیل کشیدگی مجرا و یا آسیب به شریانهای مجرا بیمار دچار تنگی مجرای میانی میشود.

تشخیص و درمان تنگی مجرای ادرار

شواهد تنگی مجرای ادرار در سونوگرافی برای اورولوژیست نمایان میشود. جدار مثانه معولا ضخیم میشود و پس از تخلیه مثانه، ادرار در مثانه باقی میماند. در موارد شدید ادرار به کلیه ها پس میزند و تورم در کلیه ها دیده میشود. سپس در سیستوسکوپی که در حقیقت آندوسکوپی مثانه است و زیر بیهوشی انجام میشود قطعی میشود و اورولوژیست با یک برش لیزری روی تنگی مشکل را برطرف میکند. پس از جراحی بیمار باید حداقل یک هفته سوند داشته باشد تا احتمال عود تنگی مجرا کمتر شود.

علائم تنگی مجرای ادرار پروستاتیک

تنگی در مجرای پروستاتیک هم بر اثر بزرگی پروستات آقایان بسیار شایع است که درمان ها و جراحی های پروستات برای رفع این تنگی ها توسط اورولوژیست انجام میشود. تمامی آقایان با بالا رفتن سن دچار بزرگی خوشخیم پروستات میشوند. گاهی بزرگ شدن پروستات به بخش خارج مجرای ادراری است و علائمی ایجاد نمیکند و بیمار هم شکایتی ندارد و به طور اتفاقی در سونوگرافی کشف میشود. اما در مواردی که بزرگی پروستات به داخل مجرا باشد بیمار با کاهش فشار ادرار و احساس عدم تخلیه ادرار و شب ادراری شدید به پزشک مراجعه میکند. اکثر موارد این تنگی ها با داروهای پروستات رفع میشود و نیاز به جراحی توسط اورولوژیست نخواهد داشت. اما در موارد شدید آن که به دارو پاسخ نمیدهد نیاز به جراحی توسط متخصص ارولوژی دارد.

توصیح تصویر : تنگی مجرای ادرار بر اثر پروستات

این جراحی ها هم میتواند لیزری و به صورت کاملا بسته از داخل مجرا باشد و هم در موارد پروستاتهای بسیار بزرگ به روش جراحی باز خواهد بود.
نکته جالب در این باب این است که گاهی بیماران بعد از جراحی پروستات مجدد دچار علائم تنگی مجرای ادرار میشود و مجدد ادرار بیمار ضعیف می آید.

نکته مهم در این موارد این است که در جراحی پروستات بسته بدلیل بزرگ بودن ابزار جراحی مجرا ملتهب میشود و بدنبال آن دچار تنگی های شدید میشود. همچنین در جراحی باز پروستات ممکن است مجرا ملتهب شود و بعد عمل دچار تنگی شدید شود. در این موارد هم اورولوژیست با سیستوسکوپی تنگی را مشاهده میکند و با لیزر برش میدهد و مشکل بیمار برطرف میشود.

تنگی مجرای ادرار خانم ها

تنگی مجرای خانمها خیلی شایع نمیباشد چرا که مجرای ادرار خانمها بسیار کوتاه است. معمولا این تنگی مجرا بر اثر عفونت مکرر ادراری میباشد و علامت آن هم کاهش جریان و سرعت ادرار است همچنین بیمار از احساس ادرار باقیمانده بعد از ادرار کردن شکایت دارد.

درمان آن هم برش لیزری توسط اورولوژیست است. سپس با سوندهای فلزی مخصوص به طور کامل مجرا گشاد میشود و بیمار برای حدود 10 روز باید سوند ادراری داشته باشد تا احنمال عود پایین بیاید.

سوالات مرتبط با تنگی مجرای ادرار :

• علائم تنگی مجرای ادراری چیست؟
  بیشترین علامتی که بیماران با آن مراجعه میکنند کاهش جریان ادرار است،بیمار واضحا متوجه میشود که ادرارش خیلی ضعیف خارج میشود،مدت زمانی که باید در سرویس بهداشتی بماند تا ادرار کامل تخلیه شود زیاد میشود و ادرار دیر راه می افتد،بعضا بیمار از سوزش ادرارهم شکایت دارد،خون در ادرار هم میتواند از علایم تنگی مجرا باشد.
• آیا ختنه باعث تنگی مجرای ادراری می شود؟
  در نوزادان انجام ختنه با اینکه فوایدی من جمله جلوگیری از عفونتهای ادراری دارد اما یکی از عیبهای آن همین تنگی مجراست،اگر بعد از ختنه نوک مجرا به خوبی پماد زده نشود و بهداشت آن درست رعایت نشود میتواند تنگی مجرا ایجاد کند،این مشکل به طور شایعی در بچه ها دیده میشود.
• تنگی مجرای ادراری در خانم ها هم وجود دارد؟
  بله در خانمها هم تنگی مجرا به میزان نادرتری دیده میشود،اما درمان آن با آقایان مشابه است،تنگی مجرا در خانمها معمولا بدلیل عفونتهای مکرر ادراری است.
• اگر تنگی مجرای ادراری دیر درمان شود به کلیه ها آسیب وارد می شود؟
  بله قطعا همینطور است،تنگی مجرای ادرار کم کم باعث افزایش ضخامت مثانه میشود،بدنبال آن مثانه کارکرد نرمال خود را از دست میدهد و عدم تخلیه ادرار باعث برگشت ادرار به کلیه ها میشود و در موارد شدید و طول کشیده منجر به نارسایی کلیه ها و نیاز به دیالیز میشود،ما مواردی از تنگی مجرا بدلیل پروستات و یا دریچه های مادرزادی مجرا دیده ایم که فرد دیالیزی شده است.
• درمان تنگی مجرای ادراری دارویی است یا جراحی؟
  تنگی جرای ادراری یک بیماری گسترده است،اگر تنگی مثلا بر اثر بزرگی پروستات و یا اسپاسم گردن مثانه باشد با دارو هم میتوان درمان کرد اما اگر تنگی به شکل فیبروز مجرا و یا نوک مجرا باشد تنها راه درمان آن جراحی است.
• برای تنگی مجرای ادراری کودکان به متخصص اورولوژی مراجعه کنم یا اطفال؟
  حتما باید به اورولوژیست مراجعه کنید، چون جراحی آن در تخصص متخصص اورولوژی است.
• مراقبت های بعد از جراحی تنگی مجرای ادراری چیست؟
  معمولا این بیماران بعد جراحی سوند مجرای ادراری دارند و بیش از 10 روز هم این سوند باید بماند،در نتیجه بیمار باید حتما آنتی بیوتیک تجویز شده توسط اورولوژیست را مصرف نماید،در مدت سونداژ حتما مایعات زیاد مصرف شود،مراقب کشیده شدن ناگهانی سوند باشند،هر نوع خونریزی غیرطبیعی را حتما به اورولوژیست خود اطلاع دهند.
• آیا بعد از جراحی تنگی مجرای ادراری امکان عود تنگی مجرا وجود دارد؟
  سوال بسیار خوبی بود،امکان عود بستگی به میزان تنگی و عملهای جراحی قبلی فرد دارد، اگر فرد قبلا چند نوبت جراحی تنگی مجرا شده است احتمال عود تنگی بسیار بالاست،اما ذر عمل جراحی اول تا حدود 70 درصد احتمال بهبودی داِئمی وجود دارد،امروزه ما در عمل جراحی تنگی مجرا در صورت تمایل بیمار از استنتهای فنری شکلی استفاده میکنیم که تا 6 ماه در مجرای بیمار باقی میماند و احتمال عود تنگی را به شدت کاهش میدهد،تنها نکته استفاده از این فنرهای توری با توجه به وارداتی بودن آنها گرانی محصول است.
• بعد از جراحی تنگی مجرای ادراری در بزرگسالان چند روز باید استراحت کنیم؟
  اصولا این جراحی نیاز به استراحت خاصی نداردو بیمار میتواند با مراقبت از سوند مجرا به کار روزمره خود ادامه دهد،در نتیجه بیمار نیاز به استراحت در منزل ندارد،در بیمارانی هم که فنر توری در مجرا کار گذاشته میشود که اصلا محدودیتی ندارند،چون بیمار سوند ندارد.
• تنگی مجرای ادراری را با لیزر هم می توان درمان کرد؟
  بله بنده از لیزر واقعی هولمیوم برای برش تنگی استفاده میکنم،این عمل جراحی در هیچ مرکز دیگری در ایران انجام نمیشود،ویژگی برش لیزری این است که احتمال عود تنگی ا لیزر خیلی کمتر از روش معمول برش با تیغ و اینترنال یورتروتومی است،فیبر لیزر چون با گرما تنگی را برش میدهد در نتیجه بافت فیبروز در محل تنگی تشکیل نمیشود و تنگی مجرا عود نمیکند.

این محتوا توسط شخص دکتر عاملی نوشته شده است ، لطفا در هنگام کپی حقوق کپی رایت را رعایت فرمایید